MUTFAK BANYO DİZAYNI

Ana yaşam alanımız olan evlerimizin olmazsa olmaz hacimleridir mutfak ve banyo mekanları...Öyle ki evin hanımının en çok vakit geçirdiği yer mutfak ve en çok titizlendiği yer ise banyodur. Öyle ki bunlar tasarımında ve uygulamasında uzmanına başvurulan öncelikli mekanlardır.

Günümüzde mutfak; sadece pişirme işlevi olan bir mekan olmaktan çıkmış, içinde oturulabilen, yemek yenilebilen, sohbet edilen büyük bir mekana dönüşmüş, neredeyse salon kadar işlevsel hale gelmiştir.

Hatta alan olarak küçük boyuttaki konutlarda, salonun bir parçası olarak dizayn edilerek oturma, sohbet, yemek yeme işlevleri “açık mutfak” şekli ile buluşturulmaktadır.

Banyo artık yalnızca yıkanıp, temizlenmek amacıyla kullanılır olmaktan çıkmıştır. Biz teknik insanların değimiyle “Banyo artık gerçek bir sulu mekan değildir. “

Yani; içine ayrıca bir terlikle girilen, yerleri sürekli ıslak olan, bir an önce yıkama-yıkanma-temizlenme işlerini yapıp çıkmak istediğimiz, bir an önce evin diğer yaşam alanlarına geçmek istediğimiz bir mekan değildir. Aydınlatmasından, ısıtmasına, dolap, lavabo, klozet vb. mobilyalarından, yer duvar tavan kaplama ve renklerine kadar tıpkı salon gibi mutfak gibi konforlu, özellikli bir yaşam mekanı haline gelmiştir.

Banyo yıkanmanın yanı sıra, konutta ayrıca bir yer bulunamadığı durumlarda yıkama ve çamaşır depolama işlevini de yüklenebilmektedir. Bu bağlamda; çamaşır dolapları ve yanı sıra havlu dolapları banyonun olmazsa olmaz bir parçası haline gelmiştir.Küçük banyolarda dahi küçük de olsa, temizlik, havlu vb. koyulabilecek minik dolaplar tasarlanmaktadır.

Artık banyolar bir keyif mekanı haline de gelmiştir. Dinlenme ve oturma imkanı sağlayan banyolar tercih edilmektedir. Yine banyoya  yıkanma ana amacına ilaveten sauna, jakuzi gibi su masajı ve dinlenme aktiviteleri eklemlenmiştir. Alan yetersizliği ya da bütçe yetersizliği karşısında duş tekneleri içinde konumlanan masaj üniteleri de kullanılabilmektedir.

Gerek mutfak ve gerekse banyo konutun en özel mekanları olarak her gün değişen ve gelişen teknoloji, malzeme ve uzmanlıklarla tasarlanmaya başlanmıştır. Gelişen teknoloji, mutfakların ve banyoların kullanımı için bir çok pratik malzeme ve mekanizma üretmiş; küçük mekanlarda mucizeler veya  yüksek performanslar ya da müthiş görsellikler ve  kullanımlar tasarlanmış, uygulanmış ve devam etmektedir.

İç mekan tasarımında neden uzmanlık gerekir

Mimarlar için konutun her bir köşesi özeldir ve her noktasının kullanımı önemlidir. Yaşam alanlarımızı ne kadar iyi değerlendirirsek, planlarsak ve görselliğinde uyum-güzellik sağlarsak oradaki yaşam hem keyifli bir hal alır, hem de yaşayana mutluluk verir.

Nasıl ki kendimizi hasta hissettiğimizde hastalığın uzmanı olan doktora gidiyorsak, yapılarımız ve içindeki mekanlarımız için de mimar desteği almak zorundayız. Çünkü mimar; kullanıcının ihtiyaç ve istekleri doğrultusunda gerekli tasarımı, planlamayı yaparak optimum işlevselliği sağlayan aynı zamanda estetik  olan en uygun çözümü sağlayacak olan kişidir.

Doğru çözümlenmemiş mekanlar, kullanıcı kişilerde gerek fiziksel rahatsızlıklar ve gerekse çoğu zaman farkında dahi olmadığımız mutsuzluk gibi maneviyat içerikli  sorunlar oluşturabilir.

Örneğin; mutfakta tezgahın standart dışı yükseklite olması, standart ölçüsünden alçak veya yüksek olması, kullanımını yorucu kılacak hatta ağrılara yol açacaktır.

Bu nedenle mutfak ve banyo mekanlarının ve içindeki ekipmanlarının kullanımında insan standartları yani ergonomi çok önemlidir.

Ancak; nadiren karşılaşılabilen bir başka durum da olasıdır;

Kullanıcı kişinin çok kısa boylu veya çok uzun boylu olması ergonomik standartların kişiye uymamasına yol açabilir. Bu durumda eğer ki kullanıcının sürekliliği varsa, örneğin malsahibi ise, o mekan için kullanım standartlarındaki  ölçüler bu kişiye özel düzenlenebilir. Zira uzanamayacağı standartta bir dolap yapmak, ya da standartı budur diyerek  çok fazla  eğilerek lavaboyu kullanmasını öngörmek de doğru değildir, yine bazı fiziksel rahatsızlılarla yol açacaktır.

Mutfak tasarlanırken kullanıcıların genel beklentileri

Mutfak için en çok talep edilen şeyler;

• lavabonun varsa bir pencerenin önünde konumlanması,
• çalışma tezgahının uzun olması,
• depolama ünitelerinin (kiler vb) muhakkak olması,
• dolapların fazla olması,
• kahvaltı masası ve oturma koltuğunun mutfak içinde yer alması,
• tv için bir yer düşünülmesi vb.

Özellikle ev hanımlarının ve kısmen de beylerin mutfaklarının yeni tasarımında beklentileri anlamında ilk akla gelenler bunlardır. Yanı sıra, konutun alanına, mutfağın konut içindeki konumlanışına, salon ile veya balkon ile olan ilişkisinin durumuna vb. göre de başkaca istek ve öneriler ortaya çıkabilmektedir.

Mutfak-Banyo Planları

Mutfaklar için en uygun planlama L tezgahlar olarak karşımıza çıkar. Uzun bir L tezgah, U bir tezgahtan daha kullanışlıdır.

Dik açılı dizaynlar daha iyidir, zira 45 derece kırılan köşeler ve bu köşelerde konumlandırılmaya çalışılan lavabo veya ocak üniteleri estetik görünseler de  alt dolap kapasitesini azaltacak kadar fazla yer kaplar.

Karşılıklı tezgahlardan ibaret olan paralel mutfaklar eni dar boyu uzun mekanlar için kullanışlı olabilmektedir. Çoğu toplu konutta böylesi bir mutfak vardır ya da olagelmektedir dersek yalan olmaz. Çünkü toplu konutlarda alan küçük olduğunda tek taraflı tezgah yapılarak sahibine teslim edilen her mutfakta; tezgah yetersizliği ya da kahvaltı atıştırma bankosu için mevcut tezgahın karşısına ilave ünite yaptırılmaktadır.

Kare ya da kareye yakın bir formda alan sıkıntısı da olmadığı durumda ada mutfak yapılması oldukça keyifli olabilmektedir. Ada ünitesi genellikle pişirme olarak kullanılmaktadır. Gelişen teknolojinin sunduğu yeni davlumbazlar ile hem şık bir görünüm elde edilebilmekte, hem de çekiş gücü ile kokunun dağılması imkansızlaşmaktadır.

Banyolarda dar uzun çözümler sıkça karşılaştığımız durumlardır. Tek duvardaki tesisat ile lavabo, klozet ve küvet pratik bir şekilde çözümlenir ve bu kullanım sırası aynen uygulanabilir. En uçta kalan küvet alanı istenilen büyüklükte ayarlanabilir.

Tasarlarken dikkat edilmesi gereken noktalar:

Bir mutfak tasarlanırken, bizler öncelikle konutun genel planlamasına bakarız. Mutfağın konumlanışı, alanı, tesisatların durumu, giriş-mutfak-salon-balkon bağlantıları, mutfaktaki duvar alanları ve pencere alanlarının boyutları ile tüm bu doneler bağlamında önerilebilecek diğer olası tadilatları da dikkate alarak, mutfak için en kullanışlı ve estetik çözümü mal sahibinin ekonomisi ile bağlantılı olarak bulmaya gayret ederiz. Yani öncelikle planlama yaparak, mutfak üzerine ana kararlar alırız:

• Örneğin, mutfağın kapısını iptal edelim, salon  bağlantısı kolay olsun…
• Örneğin, mutfak ışık almıyor salon ile olan bölme duvarına pencere ya da boşluk açarak dizayn düşünelim…
• Örneğin, mutfak gayet iyi bir alana sahip, tesisatları yenilemek ve yeni tasarıma göre yerlerini değiştirmek üzere bir tasarım yapalım…
• Örneğin, mutfaktaki buzdolabı-lavabo-ocak üçlemesi uygun yerleşimde değil, ancak yapı brüt beton ile yapılmış ve tesisatları kırarak yer değiştirme imkanımız yok…ya tesisatlar için sıva üstü taşıma ve bu görüntüyü gizleyen çözümler üretmeliyiz ya da bu kullanım üçgenini aynen yerinde bırakıp bazı ilaveler ile, teknik mekanizmalar ile mutfağı kullanışlı kılan çözüm arayışları yapmalıyız…
• Örneğin, ısıtma sistemi için gerekli olan kalorifer peteği de yeni tasarımda yer değiştirebilir, ya da olması gereken pencere altı konumu sabit bırakılarak mutfak buna bağlı planlan yapma kararı alınabilir…

Dolayısıyla mutfak sadece dolaplardan ve fırın-ocak-mikrodalga-lavabo gibi ekipmanlardan ibaretmiş gibi yalnızca görsellik ile tasarlanmamalıdır.

1. Genel yapı kriterleri (yapının yapım sistemi, tesisatların durumu, tadilat yapılıp yapılamayacağı vb) de dahil olmak üzere işlevsellik, süreklilik, estetik ve uygun bütçe ile birlikte dizayn edilmelidir.
2. Yukarıda da bahsedilen kullanıcı isteklerinin ve mimar tarafından mekana dair önerilenlerin, mevcut mutfakta tümüyle gerçekleşip gerçekleşemeyeceği üzerine iyi analiz yapılmalı uygulamada ve kullanımda sıkıntı yaşanmamalıdır.
3. Mekan küçük ise, açık mutfağa dönüşüm öngörülmeli, ya da ferah gösterecek tasarımlar üzerine yoğunlaşılmalıdır. Örneğin, daha az üst dolap ya da bol camlı kapaklar ile dizayn yapılabilir. Ana konseptte yalın hatlar, açık renkler, laminat-lake vb. sade düz hazır kapaklar tercih edilebilir.
4. Fazlaca dolap talebi ve buna karşılık küçük bir mutfak ile karşılaşıldığında; çözümde dolapların fazlalığı ön plana çıkmakta ve tavana kadar yapılan dolaplar ile uygulama gerçekleştirilmektedir. Bu bir çözümdür, ancak küçük mutfaklarda boğucu-sıkıcı ortamlar ortaya çıkartmaktadır. Bu nedenle, mutfak sahibinin çok iyi düşünmesi gerekir. Zira ergonomik olarak uzanamayacağımız yükseklikteki dolaplarda sadece kullanılmayan mutfak ekipmanları depolanmaktadır. Kullanmadığımız halde evimizde bulundurarak, sıkıntılı bir mutfak sahibi olmak yerine, yeterince mutfak  malzemesi ile daha ferah bir mekana sahip olmak daha doğrudur.
5. Mutfak dolaplarında malzeme ve renk seçimlerinde de bütünlük olması açısından; mekanın yer döşemesi ile komşu mekanların (salon-antre-oturma odası)  yer döşemesi ve duvar boyalarının renkleri de dikkate alınmalıdır.
6. Salona veya oturma odasına açık mutfaklarda; oturma grubu, vitrin vb. mobilyaların modern veya klasik ya da diğer tarzda oluşuna göre yeni mutfak için tarz ve buna bağlı olarak salonla bütünleşik renk ve malzeme belirlenmelidir.

Mutfak-Banyo uygulamalarında malzemeler hakkında bazı bilgiler

Mutfakta en çok üzerinde çalışılan ve hasar görme olasılığı fazla olan yüzey tezgahtır. Tezgah seçerken mutfağın genel tarzına bakmalıyız.

Modern bir mutfak için; çimstone, doğal granit, corian gibi bir malzeme gerçekten şık olmaktadır.

Corian dediğimiz malzeme, orijinal masif bir malzeme olup akrilik esaslıdır. Bu malzemenin en belirgin özelliği; eksiz tezgahlar yapabilmek, tezgah ile bütünleşik lavabo üretebilmek, tezgah ile süpürgeliği birlikte uygulayabilmek, tezgah üstü alın olarak eksiz görünümler elde etmek mümkündür ve eğer istersek özel kalıp ve imalat ile her türlü amorf formları da uygulayabileceğimiz alternatifler geliştirmemizi de sağlar. Bu malzemenin tek dezavantajı, tezgahın ısıdan (üzerine sıcak tencerenin direkt koyulması) korunması gerekmektedir.

Banyolarda kullanıldığında çok estetik olmaktadır. Modern banyolarda ve özellikle lake malzeme ile üretilen dolap ve lavabo üniteleri için ideal bir tezgahtır.

Granit tezgahlar eskinin mermer tezgahlarının yerini almıştır. Parlak ve şık görünümü, çizilmeyen leke tutmayan, ısıdan etkilenmeyen özellikleri ile granit pahalı olmasına rağmen tercih edilen malzeme haline gelmiştir.

Ekonomik bir çözüm istiyorsak laminat tezgahlar idealdir. Üstelik renk ve dokuları ile hem modern hem de klasik mutfaklara uyum sağlayacak alternatifleri de mevcuttur. Laminat tezgahların aynı modeli ile kompet dediğimiz tezgah üstü alını kaplamamız ve böylece fayans maliyetinden kurtulup, ekonomik çözüm sağlamamız da mümkündür.

Country tarzı dediğimiz ve çoğunlukla kırsaldaki müstakil konutlarda rastladığımız ahşap ağırlıklı klasik mutfaklarda genellikle tarzını tamamlayan eskitilmiş mermer ya da rustik seramik ve fayanslar, yer ve duvar için tamamlayıcı olarak seçilmekte ve bununla birlikte aynı seramik tezgah olarak kullanılarak hoş bir görünüm sağlanabilmektedir. Bu tarz yapıların banyolarında da bütünlüğün sağlanması bakımından klasik tarz uygulanmaktadır.

Klasik mutfaklar ve banyolar için masif ahşap tezgah da sıkça kullanılmaktadır. Estetikliği ve genel tarza uymu açısından iyi bir ağaç seçimi ve iyi bir işçilik ile başarılı bir çözüm olabilmekte ve gerçekten sıcak bir görünüm de sağlamaktadır.

Klasik mutfaklardaki yer döşemelerinde, koruması güç olduğundan ahşap parke ve benzeri bir malzeme tercih edilmemektedir. Ancak ahşabın sıcaklığını aratmayan ahşap görünümünde çok şık seramikler bulunmakta ve sıklıkla da bunlar kullanılmaktadır.

Modern mutfaklarda ise, bağlantıdaki mekanlarının ve dolaplarının renk uyumunu sağlayan granit, çimstone veya renkli seramikler tercih edilebilir.

Banyo ve mutfakta iyi ve doğru bir aydınlatma da insan psikolojisi açısından önemlidir. Özellikle doğal ışığın olmadığı mekanlarda seramik fayans ve mobilya renk seçiminde açık renkler tercih edilmelidir.

Mutfaklarda en çok kullanılan üçlü; soğuk-sıcak depolama (kiler-buzdolabı), lavabo ve ocaktır. Tüm hazırlık ve servis  çalışmaları bu üç ünitenin etrafında yapılır. Temizlik, yıkama vb. amaçlı hijyen esaslı her çalışma için kullanılan mutfak evye ve bataryası çok önemlidir. Görselliğinin yanı sıra yeterliliği, kullanışlılığı, ısıya ve darbeye dayanıklılığı, kendi temizliklerinin kolay olması gibi kriterler de dikkate alınmalıdır.

Örneğin çift gözlü evyeler için spiralli bataryalar kullanışlıdır. Normal bir batarya seçerken de uzun boyunlu dediğimiz yüksekçe bir bataryayı tercih etmeliyiz ki, altında suya tuttuğumuz yüksek-büyük ekipmanlar için kolaylık olsun. Yine elimiz kirli iken, küçük bir dokunuşla bataryayı açabileceğimiz modeller mutfakta pratiklik ve hijyen sağlamaktadır.

Salon, antre, yatak odası mekanlarında birçok alternatif tasarım, çeşitli malzemeler ile dekorasyonlar yapılabilir. Tüm bu çeşitlilik mutfak ve banyo için de mümkündür. Ancak mutfak ve banyoyu her sıkıldığımızda değiştirmemiz maddi olarak imkanımız olsa da zordur. Çünkü kullanımı ve görselliği iyi tasarlanmış banyo ve mutfaklarda sabit mobilyalar ve tesisatlar dekorasyonda malzeme ve renk değişiminden öteye gidemez.

Bu nedenle uzun soluklu kullanılabilirliliği olan tasarımların adaptasyonu bu mekanlar için daha da önemli olduğu bilinci ile muhakkak uzman deteği alınmalıdır.


Muvattalis